Røður hjá løgmanni Aksel V. Johannesen

Røða løgmans til Nordisk Råd Temasessions 2024

Fru Præsident, Ærede kollegaer, kære nordiske venner

Velkommen til Tórshavn, hjertet af Nordatlanten. Det er en stor ære at stå foran jer i dag og at dele Færøernes perspektiv på vores fælles fremtid indenfor sikkerhed, fred og beredskab i Norden. Vigtige emner, som er en af forudsætningerne i ethvert velfærdssamfund.

---

En særlig tak til Island og formandskabet i Nordisk Råd for at bringe os sammen under dette nordiske banner. Og tak for at give Færøerne en platform til at dele vores perspektiver og ambitioner. For første gang samles et så stort nordisk fællesskab i vores hovedstad. I særdeleshed med en markant tilstedeværelse af NATO-medlemmer. I den forbindelse vil jeg benytte lejligheden til at ønske Finland og Sverige tillykke med NATO medlemskabet.

Dette historiske øjeblik giver os en enestående mulighed for at styrke vores samarbejde. I Norden såvel som i NATO.

---

Siden begyndelsen af mit politiske liv, har jeg været drevet af overbevisningen om, at vi bærer et kollektivt ansvar for at efterlade en verden i bedre stand end den, vi arvede. Dette ansvar rækker ud over vores lokale fællesskaber og strækker sig ind i det nordiske og globale sikkerhedspolitiske landskab.

Som nordiske parlamentarikere, er det vores ansvar at engagere os i denne debat og sammen finde veje til at styrke vores samarbejde. Vi står alle overfor at skulle navigere i et komplekst miljø, hvor sikkerhed og stabilitet er under konstant pres.

---

Vores geopolitiske nabolag i Nordatlanten har været karakteriseret af sikkerhed, stabilitet og velstand. Men det globale sikkerhedsmiljø ændrer sig nu. Nordatlanten udgør i stigende grad en frontlinje i en voksende global magtkamp. En arena, hvor interesser kolliderer, og risikoen for, at sikkerhedsdilemmaer tager form, vokser. Ruslands invasion af Ukraine sendte chokbølger gennem vores regelbaserede internationale orden, og understregede samtidig behovet for styrket samarbejde om sikkerhed og en stærk nordisk respons. Færøerne er klar til at påtage sig en aktiv rolle i denne indsats.

Det er påliggende for mig at understrege, at en aktiv færøsk rolle i regional sikkerhedspolitik er ikke kun et spørgsmål om synlighed eller symboler, men om, hvordan vi i fællesskab bedst sikrer vores fremtid. Fred, stabilitet, demokrati og menneskerettigheder, er desværre ingen selvfølge. Tiderne kræver af os, at vi yder mere – for at værne om vores nordiske værdier. Derfor er vi nødt til at fokusere på løsninger i stedet for at lade begrænsninger definere villigheden til at yde en indsats for det nordiske fællesskab.

---

Færøerne står i en geostrategisk nøgleposition. Vores nation, beliggende midt i Nordatlanten, er vidne til de skiftende strømme i det internationale farvand.

Med vores strategiske placering er vi en nøglespiller i opretholdelsen af regional sikkerhed og stabilitet. Vores forpligtelse til dette formål kommer til udtryk gennem et væld af initiativer: Fra at facilitere NATO-flådeøvelser og styrke vores luft- og maritimovervågning, til at fremme dialog om cybersikkerhed og modstandsdygtighed mod hybridtrusler. Disse tiltag er udtryk for vores dedikation til at agere i overensstemmelse med internationale normer og fastholde en robust afskrækkelsesprofil i henhold til NATOs kernestrategi.

---

Kære venner,

Det er vores ambition, i tæt samarbejde med vores nordiske naboer, at bære en del af ansvaret for en verden i forandring. Vores engagement afspejler vores identitet som en ansvarlig nordisk nation, dedikeret til fred og stabilitet grundlagt på international ret.

Vi skal være forberedt på en ny og mere usikker verden. Men vi skal ikke kun være rustet til en ny sikkerhedspolitisk virkelighed. Fordi samtidig må vi være fokuserede på at andre udfordinger, som kræver resiliens i form af et stærkt civilt beredskab. En ny pandemi. Klimaforandringer., Øget skibstrafik. Naturkatastrofer. Cyberangreb og andre hybride trusler. Fra et færøsk synspunkt betyder det, at de investeringer, der bliver lavet i forsvarsaktiviteter, så vidt muligt skal have bredt samfundsmæssigt gavn. Især når det kommer til at styrke civilberedskabet.

---

Senere på måneden er Færøerne vært for det nordiske forsvarsministermøde. Dette markerer et stærkt symbol på vores engagement i aktivt at deltage i regional beslutningstagning. Med fuld støtte fra den danske regering, stræber vi målrettet efter en mere aktiv rolle i sikkerheds- og forsvarsspørgsmål, der ikke kun berører os lokalt, men også på en bredere nordisk og international scene.

---

Vi ser frem til stærk opbakning fra de nordiske hovedstæder til vores udenrigspolitiske ambitioner. Ambitioner, der blandt andet omfatter fuld medlemskab i Nordisk Råd, HAGA-samarbejdet og aktiv deltagelse i NATO-topmøder. Ambitioner, der understøtter et stærkere og sikrere Norden.

Ambitioner, som handler om at skabe en sikker og tryg fremtid, hvor vores børn og børnebørn vil se tilbage og takke os for de valg, vi træffer nu.

Tak for jeres opmærksomhed.

Heilsan frá løgmanni til hondbóltslandsliðið 

Góðu leikarar, venjarar og øll tit, sum stuðla landsliðnum

Hesi orðini frá mær í dag fara til tykkum leikarar.

Tit hoyrast hart og týðiliga á vøllinum. Vit hoyra tykkum, tá ið tit kempa, fagna og verja.

Men vit hoyra tykkum eisini hart og týðiliga uttan fyri vøllin.

Tykkara fantastisku avrik og sunna lyndi skapa glasklárar ljóðbylgjur út í samfelagið, og endurljóðið rungar nú millum øll ættarlið. Og tað fer at runga í nógv, nógv ár fram.

Tit bróta upprunaliga føroyska ljóðmúrin og vísa okkum nýggjar hæddir.

Ítróttur á hesum støði er ein gáva fyri føroyingar. Allir føroyingar føla, at vit eiga ein part av tykkum. Mest sum hvørt barn í Føroyum kennir tykkum nú við fornavni.

Tit savna okkum øll her í Berlin og heima í stovununum. Øll sita vit lið um lið og savnast um tað sama. Vit savnast um ítróttin. Vit savnast um tykkum, hetjurnar.

Men tit eru ikki einans hetjur í ítrótti. Tit eru samfelagshetjur.

Eg hevði tykkum við í nýggjársrøðuni. Og eg haldi fult og fast um mín boðskap. Tit vísa føroyingum, at mørk kunnu flytast – og í summum førum spreingjast.

Tit hava prógvað, at Føroyar eisini kunnu teljast millum tey bestu.

Hetta skapar hart endurljóð út í føroyska samfelagið – og ikki minst eisini úti í heimi.

Vit spegla okkum í tykkum. Børn, ung, vinnulív, politiska skipanin.

Tit vísa okkum, hvat vit veruliga megna í Føroyum, um vit seta okkum mál og arbeiða miðvíst.

Tit vísa okkum, at vit í Føroyum kunnu vera millum tey bestu.

Men tit vísa okkum eisini, at tað krevur ein sterkan felagsskap, og at liðið stendur saman.

Og at tora at droyma stórt.

Takk fyri, at tit bróta ljóðmúrin og vísa okkum, hvat ber til í Føroyum.

Takk fyri, at tit læra okkum at droyma enn størri.

Óansæð hvussu hondbóltsævintýrið her í Berlin spælir av, eru vit øll longu so ómetaliga errin av tykkum.

Njótið nú hondbóltsløturnar saman!

Takk fyri og góða eydnu víðari her í Berlin.

Góðu føroyingar

Kavaflykrurnar dalaðu spakuliga hetta stilla jólakvøldið í 1914.

Tær løgdust á skóg og svørð – og á teir mongu stríðsmenninar, sum lógu í skotgrøvunum á vesturhermótinum í Fraklandi.

Fyrri heimsbardagi herjaði, og bretar og fransmenn stríddust móti týskarum.

Bardagarnir vóru harðir. Men jólakvøld var friður. Hvør í sínari skotgrøv lógu hermenninir og bíðaðu.

Við eitt skar ein klár, týsk rødd ígjøgnum køldu luftina. Ein rødd, sum sang – við vaksandi megi.

So líðandi løgdust fleiri røddir aftur at sanginum. Á týskum, enskum og fronskum hoyrdist brátt sálmurin »Gleðilig jól« ljóma yvir sundurskotna lendið.

Við eitt reistist ein týskari. Fattur stóð hann har – mitt á hermótinum – og setti lívið í váða fyri vónina um menniskjaliga góðsku.

Eingin skeyt.

Í staðin reistust fleiri hermenn. Teir komu upp úr ymsu skotgrøvunum og heilsaðu. Teir spældu fótbólt í kavanum. Teir varnaðust, at argi fíggindin ikki var stórt øðrvísi enn teir sjálvir, tá ið samanum kom.

Framvegis hoyrdu teir til hvør sína sannføring. Framvegis vóru teir partur av hvør sínum hermóti. Men hesa løtuna sóu teir ikki tað, sum skilti teir. Í staðin møttust teir um tað, teir høvdu í felag.

***

Góðu føroyingar

Kríggj snýr seg um mørk. Um mørk ímillum lond og ímillum menniskju.

Men hendingin frá 1914 vísir, at hóast vit eru ósamd um, hvar mørkini skulu verða sett, so kann menniskjalig góðska lata okkum hittast.

Og hesum er støðugt størri tørvur á.

Tí tað er eingin ivi um, at heimurin nú broytist.

Seinastu mongu árini hevur friður valdað í okkara parti av heiminum, og mørkini – millum lond og millum fólkasløg – hava verið kám.

Men nú, vit stíga inn í nýggja árið, eru tvey kríggj, sum eingin endi sæst á. Vit síggja ræðuleikar, sum ikki kunnu lýsast við orðum.

7.oktober var Ísrael fyri einum ótespiligum yvirgangsálopi. Tað, sum nú hendir í Gaza, er somuleiðis menniskjansliga ótespiligt. Vanlig fólk og børn í túsundatali hava latið lív. Eg havi ikki orð at lýsa ræðuleikarnar.

Og í Ukraina herjar kríggið við sama lag eftir skjótt tvey ár.

Herfyri var 25 ára gamla Alyona Fedotova, sum er flýdd úr Ukraina, í sjónvarpinum. Hon segði: »Eg eri heimleys. Eg havi einki arbeiði. Eg eri einsamøll. Havi mist familjuna. Fólk, eg eri góð við. Mítt land. Mítt heim.«

Í friðarligu Føroyum hava vit ilt við at skilja hesa sváru støðu.

Og í Russlandi verða menn og unglingar noyddir í kríggj, hóast teir – eins og hermenninir í 1914 – vita, at fíggindin ikki er stórt øðrvísi enn teir sjálvir.

Tað er ófatiligt, at menniskjan ikki verður klókari. Tað er óskiljandi, at kríggj og dráp halda á.

Hinvegin eru mørk, sum eru verd at stríðast fyri. Enntá at doyggja fyri. Hetta eru mørkini millum frælsi og ófrælsi. Millum ótta og tryggleika. Millum neyð og vælferð.

Tað er mín inniliga vón, at friður skjótt fæst í lag. At markið millum Russland og Ukraina verður virt. Og at mørk verða sett millum Ísrael og Palestina, sum báðir partar kunnu liva við – heldur enn kríggið, sum báðir partar nú doyggja við.

***

Men ringarnir av hesum kríggjunum breiða seg. Múrar verða aftur laðaðir millum lond. Stríðið um sannleikan er hart. Og tað sæst eisini her í Føroyum.

Tí samstundis sum mørkini verða herd í heiminum, fána tey á netinum. Tøknin er markleys. Vitlíki, sum er ársins orð, hevur longu yvirhálað okkum, langt áðrenn vit hava skilt, hvat tað er. Hvat tað kann.

Okkara fatanarevni røkka ikki til tað, sum nú hendir í talgilda heiminum.

Vitlíki ber okkum markleysar møguleikar. Ótrúligar og gagnligar møguleikar. Eitt nú hjálp til fólk við skerdum førleikum. Hjálp á heilsuøkinum. Ella við at avgreiða uppgávur eftir sekundum, sum gløggastu fólk brúka langa tíð til.

Vit skulu læra okkum at gagnnýta tað. At stýra tí. Og vit mugu brynja bæði okkum og børnini.

Tí alt, sum er markleyst, kann vera ein váði. Hava vit ikki mørk, er skjótt, at vit missa okkum sjálv.

Okkum tørvar til dømis mark ímillum tað, sum er satt, og tað, sum er ósatt. Ímillum rætt og rangt. Og mark fyri, hvat vit góðtaka – bæði av okkum sjálvum og øðrum.

Men vitlíki hevur einki mark. Hvørki menniskjansligt ella moralskt.

Tað ger tað trupult at navigera. Tí hvat av tí, vit síggja og lesa, er nú veruligt?

Myndir. Brøv. Tíðindi. Samrøður í miðlunum. Filmsupptøkur. Hvat er satt?

Í kríggi vita vit, at sannleikin er fyrsta ofrið. Men nú verður støðugt verri at skilja millum satt og ósatt – á øllum økjum.

Eisini vit eru offur í stóra kunningarkrígnum. Og algoritmurnar syrgja fyri, at hvørt einasta músaklikk er sum eitt spakaskot djypri niður í skotgravirnar. Tær smalka okkara heimsfatan – heldur enn at víðka hana.

Tær fáa okkum at halda, at heimurin er svartur og hvítur. Eggja okkum til annaðhvørt at vera fyri ella ímóti. At svara ja ella nei. Tær loyva okkum ikki at síggja ymsu síðurnar av málunum.

Hetta ávirkar heimin. Hetta ávirkar kjakið. Og hetta kann ávirka fólkaræðið. Eisini í Føroyum.

***

Góðu føroyingar

Hesa seinastu tíðina hava vit í Føroyum sæð støðugt fleiri mørk. Fólk fylkjast um ymisk sjónarmið – nógv meira enn eg áður havi sæð.

Fyri Ukraina. Fyri samstarvi við Russland. Fyri Ísrael. Fyri Palestina. Fyri fríari fosturtøku. Fyri børnum í móðurlívi.

Mørkini verða kritað.

Tað er gott, at vit kunnu siga okkara hugsan – og hava slík tiltøk. Fría kjakið er jú grundin undir fólkaræðinum.

Men politikkur og lógarverk snúgva seg um at seta mørk. Tá ið vit tóku við, fóru vit undir at flyta mørk – eins og allar samgongur gera. Og har mørk verða flutt, koma reaktiónir. Summi fegnast. Onnur gerast vónbrotin, og uppaftur onnur ilskast. Tað veldst um, hvørjumegin markið vit standa.

Vit hava hetta árið framt nógvar broytingar og umskipanir. Eg skilji væl, at fólk verða ill. Men úrslitini av umskipanunum fara at vísa seg.

Og orsøkin er greið. Vit kappast við útlond um bæði arbeiðsmegi og barnafamiljur. Flyta vit eingi mørk, tapa vit kappingina.

Eg veit, at vit eru ósamd um mørkini. Stundum rúkandi ósamd. Men eins og í 1914 gagnar tað okkum at koma upp úr skotgrøvunum. At síggja ymsar síður.

Bæði tá ið ræður um fiskivinnuna, handilsvinnuna og føroysku hagarnar. Tá ið ræður um moralsk mørk, etisk mørk og politisk mørk.

Tað er trupult. Tí vit skulu seta mørk. Men vit mugu eisini byggja brýr.

Í prædiku síni jólaaftan staðfesti bispur, at »friður á jørð er ikki til. Tað eru vit menniskju, sum mugu skapa frið, har vit eru.«

Og eg eri samdur. Menniskjan livir út frá mørkum. Millum mørk. Tað skapar ósemjur. Ófrið. Men vit eiga at hevja menniskjaliga góðsku upp um ósemjurnar.

Hjá Frelsunarherinum eru tey fyrimyndir á hesum øki. Í oktobur fekk Bernhard Petersen »Ársins Sálarheilsuvirðisløn« fyri arbeiðið við teimum heimleysu. Hann segði:

»Hetta eru okkara medmenniskju. Tí skulu vit vera góð við tey – og taka um tey.«

Hetta er kjarnin av at vera menniskja. At vit megna at taka um onnur. Eisini tey, vit eru rúkandi ósamd við. Júst sum hermenninir gjørdu jólanátt í 1914.

Og í Føroyum eru nógv fólk, sum nýta júst hetta sum lívskumpass. Ársins rósa í 2023, Randi Waag Jacobsen, er ein teirra. Við hennara skipan »yvirskot til tín« ber til at lata – og soleiðis gera mun fyri medmenniskjuni. Aftur at henni eru fólk og felagsskapir í hópatali, sum á ymsan hátt gera eitt stórt arbeiði. Fyri at byggja brýr. Fyri at taka um tey, ið hava hjálp og umsorgan fyri neyðini.

Í kvøld takki eg tykkum øllum hjartaliga.

***

Góðu føroyingar.

Ársins síðsta kvøld taka vit samanum – og líta fram.

Hóast tað er vorðið dýrari at liva – og eg veit, at hetta merkist, serliga hjá barnafamiljum – so hava vit arbeiði til allar hendur og nógv virksemi.

Ábendingar eru um, at inflatiónin nú hæsar av, og vónandi fer rentan tí at lækka.

Hóast avbjóðingar hava vit nógv at takka fyri. Vit liva í einum av heimsins bestu londum. Við stórum ríkidømi. Stórum frælsi. Stórum tryggleika. Hetta er framvegis eitt av heimsins bestu londum hjá børnum at vaksa upp í. Um ikki tað besta.

Kortini er okkara størsta avbjóðing í løtuni, at burðartalið minkar. Hetta má takast í størsta álvara.

Nøkur stig eru tikin.

Vit hava á fyrsta sinni eitt Barnamálaráð, soleiðis at einki barn skal detta niður ímillum ymsu skipanirnar. Vit arbeiða við at tryggja barnafamiljum betri fíggjarlig kor, betri møguleikar til eitt trygt heim og støðug dagstovnatilboð.

Vit mugu fáa børn, ung og familjur at trívast, støðast og flyta heim aftur. Hetta er fremsta málið – og púra avgerandi fyri framtíðina her á landi.

Men onnur stór mál eru longu nádd. Mál, sum áður vóru óhugsandi og fjar.

Sandoyartunnilin er eitt slíkt mál, ið hevur flutt samfelagið framá, bundið okkum saman og økt um møguleikarnar – bæði í vinnulívi, ítróttalívi og familjulívi. Serliga hjá ungum familjum í Sandoynni.

Og komandi árið byrjar við enn einum fluttum marki, nú Føroyar á fyrsta sinni verða við í einum EM-endaspæli fyri lið.

Eingin trúði, at tað bar til – eingin annar enn garparnir sjálvir. Men tá ið hondbóltsmenninir trína á vøllin í Berlin, fer tað at sameina allar føroyingar. Eg gleði meg at síggja, hvussu hetta bragd fer at ávirka land, fólk og ítróttalív frameftir.

Og komandi ár byrja fyrireikingarnar til Oyggjaleikir, sum verða í Føroyum í 2027. Í einum gerandisdegi, har nógv mørk skilja okkum, kann ítrótturin savna okkum.

***

Góðu føroyingar.

Nú fáir tímar eru eftir av árinum, minnast vit aftur á gamlaárskvøld í fjør.

Vónir, dreymar og lyfti. Men eisini stúranir, ótta og ampa.

Tá ið vit á nýggjárinum geva okkum stundir at grunda, varnast vit, hvussu nógv vit megna. Men vit varnast eisini, hvussu lítið vit sjálv ráða yvir tí, sum veruliga hevur týdning.

Tað er á markinum millum hesar báðar sannkenningarnar, at vit menniskju virka og liva. Ímillum egnan mátt og so tað, sum lagnan letur í okkara lut.

Tit, sum í kvøld syrgja, stríðast ella óttast tað, ið koma skal, kenna henda tvídrátt. Mátti hetta komandi árið borið tykkum ugga og vón. Máttu vit onnur sæð, hvussu vit best kunnu taka um tykkum – og veita hjálp og linna.

***

Góðu føroyingar

Eg vóni, at vit hetta komandi árið fara at stríðast fyri at halda fast um nøkur mørk. At vit megna at flyta onnur mørk fyri at tryggja framburð. Og at vit altíð megna at vísa góðsku – eisini tá ið vit eru ósamd um, hvar mørkini skulu vera.

At vit reisa okkum úr skotgrøvunum og megna at taka um okkara medmenniskju.

Bæði politiskt, hugsjónarliga – og menniskjansliga.

Gott nýggjár, góðu føroyingar.

Gud signi hetta komandi árið.

Røða løgmans 

Góðu gestir, góðu sandoyingar, góðu føroyingar.

Tá ið eg sum smádrongur spældi fótbólt við KÍ, gekk leiðin ofta í Sandoynna at spæla dyst.

Tá mátti planlegging til og tíð setast av. Ferðin einvegis var tá minst tríggjar tímar - umframt bíðitíð og gisting náttina áðrenn ella eftir dystin.

Tá ferðaðust vit við trimum ferjum. Fyrst um Leirvíksfjørðin, síðani um Skálafjørðin og til síðst um Skopunarfjørð.

Í dag eru hesar tríggjar ferjur skiftar út vit tríggjar undirsjóvartunlar.

Við nýggja Sandoyartunlinum verður hendan sama farleið nú stytt niður í ein tíma.

Allar tíðir á døgninum. Eingin bíðitíð. Eingin ferðaætlan.

Hetta er ein nýggj byrjan. Ikki minst fyri tykkum sandoyingar.

*****

Føroyar hava gjøgnum árini tikið týdningarmikil samferðslustig.

Stig, ið stytta um teinarnar og økja um møguleikarnar. Stig, ið væl og trygt binda okkara land saman.

Eitt stig varð tikið í 1963, tá ið fyrsti tunnilin, Hvalbiartunnilin, læt upp.

Eitt annað stig var í ‘73, tá ið brúgvin um Streymin varð gjørd.

Og enn eitt stig varð tikið í ‘75, tá ið nýggjur Smyril varð settur í sigling.

Í dag taka vit enn eitt stig, nú fjórði undirsjóvartunnil í Føroyum er veruleiki.

Og við sær hevur nýggi tunnilin tann veruleika, at Føroyar í størri mun fara frá at vera eitt oyggjasamfelag til at vera eitt stórt meginøki við oyggjum aftrat sær.

*****

Tað verður spennandi at síggja, hvørjar møguleikar tunnilin fer at hava við sær.

Fyri sandoyingar í øllum aldri, fyri vinnulív, fyri ítrótt, fyri framburð.

Ja, fyri allar føroyingar sum heild.

Ein nýggjur veruleiki við hesum samferðslustigi er møguleikin hjá enn fleiri at velja til og frá millum fjølbroytta stórbýin - øðrumegin og eina róligari tilveru - hinumegin.

Hvør veit, kanska nýggj rák liggja fyri framman báðumegin tunnilsmunnarnar?

*****

Sandoyartunnilin er uttan iva størsta frambrot fyri Sandoynna nakrantíð.

Og fyri restina av Føroyum gevur tunnilin okkum ríkar møguleikar at uppliva og kenna eina av Føroya vakrastu oyggjum.

Tí Sandoyggin er serstøk á sín heilt egna hátt. Hon hevur eitt annað landslag, enn aðrastaðni í landinum.

Koyrir tú gjøgnum oynna, er hon mjúk og bleyt við ongum stórum fjøllum. Fáir hamrar og skursl, heldur bleytar herður og ryggir.

Hon er ikki hægri enn hálvur hagin norðanfyri.

Men beint við nýggja tunnilsmunnan Sandoyarmegin er ein andsøgn í mun til annars mjúka og avrundaða lendið.

Einar hundrað metrar yvir sjóvarmálanum yvir heyggin er Traðahamar. Ein av longstu samanhangandi homrum í Føroyum. Púra samanhangandi hevur hamarin sama hvassa rókarlag allan vegin.

Hann fer út í Sandslíð og endar í Líðarenda saman við Traðafossi, einum av størstu fossum í Føroyum.

Hetta speglar á ein hátt fólkið á oynni. Tey eru rólig og fryntlig av lyndi, men tungan kann vera hvøss og beinrakin.

Eg hoyrdi herfyri um orðadrátt millum tveir sandoyingar. Ein orðadráttur, ið stóð á yvir nógv ár.

Hin eini var sandoyingurin, partamaðurin Jóan Petur Davidsen, sáli. Fyrrverandi løgtingsmaður og landsstýrismaður fyri Javnaðarflokkin.

Mær fortalt lá Jóan Petur í evigum orðastríði við ein annan sandoying. Teir togaðust, og vóru altíð í orðadrátti.

Ein dagin sigur ein triði “Men... tú kanst ikki siga annað enn, at Jóan Petur hevur forstand?”. Tá letur hvassliga í hinum “Tað kann vera... men so hevur hann eitt sera fortreðiligt forstand”.

Hetta lýsir kanska, hvussu stinnir og skemtiligir sandoyingar eru í kjaki.

Hóast tit nú verða partur av meginøkinum, so vóni eg ikki, at tit broytast ov nógv, men halda fast í tykkum sjálvum.

*****

Sandoyartunnilin letur upp dagin áðrenn vetrarsólstøðu. Tá stendur sólin sunnast á himmalinum og hevur við sær ársins stytsta dag og longstu nátt.

Hetta er løtan á árinum, tá ið ein tíð endar og ein onnur tekur við.

Ofta verður sagt henda dag, at nú gongur móti ljósari tíðum.

Hetta kundi ikki verið meira passandi í dag, tí nýggi tunnilin ber sanniliga boð um, at nú gongur móti ljósari tíðum fyri Sandoynna.

*****

Her at enda fari eg at nýta høvið at takka øllum, sum hava tikið eitt tak í hesari stóru og týdningarmiklu verkætlan:

Arbeiðsfólki, arbeiðstakarum, byggiharra, ráðgevum og øllum øðrum, sum eiga ein lut í verktælanini.

Somuleiðis takki eg undanfarnum landsstýrisfólkum á økinum og løgtingum.

Tað var eitt samt Løgting, sum samtykti tunnilin. Síðani hava allir flokkar á Løgtingi staðið saman um avgerðina.

Og tað hevur verið neyðugt, tí í politikki kann eingin einsamallur føra nakað út í verki.

Tó so er eingin ivi um, at tinglimir úr Sandoynni hava gingið á odda og stríðst fyri at gera Sandoyartunnilin til veruleika.

Tí ein serlig tøkk til Páll á Reynatúgvu, Brand Sandoy og Gerhard Lognberg.

*****

At enda ynski eg øllum sandoyingum og  øllum føroyingum hjartaliga til lukku við nýggja Sandoyartunlinum.

Nú tað stundar til jóla, og børnini gleða seg til jólagávurnar, vænti eg ikki, at sandoyingar kundu ynskt sær betri og týdningarmiklari jólagávu.

Tunnilin er sanniliga uppiborin, og er tað mín inniliga vón, at hann kemur at vera til stóran frama og gagns fyri allar sandoyingar og føroyingar.

Takk fyri og til lukku við tunlinum øll somul!

Røða hjá løgmanni á Norðurlandaráðsfundinum

Hr. Præsident, Ærede kollegaer, kære nordiske venner.

For præcis fem år siden stod jeg også her på talerstolen i denne prægtige sal.

Dengang drøftede vi robusthed og påvirkning af vores demokrati.

Nu - fem år senere - er det grundlæggende en anden verden, som vi står overfor.

Vi har krig i Europa og i Mellemøsten.

Vi har en klimakrise, hvis konsekvenser bliver tydeligere og tydeligere.

De tydelige konsekvenser så vi blandt andet for to uger side, da Danmark blev ramt af århundredets stormflod.

Men kære nordiske venner.

Norden bygger på et stærkt fundament.

Vi har et stærkt fundament, fordi vi står sammen som ligesindede lande, som tror på frihed og demokrati.

Vi hylder det, som binder os sammen.

Vi ved, at sammen står vi stærkest.

***

De samme værdier lægger vi i ungdommen på Færøerne.

Vi fortæller vores unge essensen af demokratiske værdier, det nordiske sprog og vigtigheden af sammenholdet i Norden.

Vi lærer vores unge om, hvordan kursen er sat mod en grøn fremtid.

En kurs for Færøerne, som indebærer, at al energi på land i 2030 skal komme fra rene og vedvarende energikilder.

Vi lærer vores unge, at Nordatlanten er meget mere end et stort blåt areal. For os er et rent havmiljø og en stærk økonomi to sider af samme sag. Fordi vi lever af havets ressourcer.

Vi lærer vores unge, at de skal være stolte af at høre til en region, som optræder som en stærk og respekteret forkæmper for et rent miljø og en global bæredygtig udvikling.

Men vi ved også, at hele Norden har en nærmest umulig opgave foran os med grøn omstilling, hvis vi ikke står sammen.

Grøn omstilling er del af en større transformation, hvor vi skal flytte os fra storforbrug og forurenende fodaftryk til en ny måde at leve på.

En renere, billigere og mere mobil livsstil. 

Ved at lægge disse værdier i vores unge, vil deres rolle være med til at nå visionen i Norden.

***

Kære nordiske venner.

Jeg indledte med, hvordan verden har ændret sig, siden jeg stod foran jer sidst.

Men der er en ting, der ikke har ændret sig.

Færøernes har stadig et brændende ønske om at kunne bidrage til det nordiske samarbejde som et selvstændigt og ligeværdigt medlem.

Jeg har tidligere sagt, at færøsk medlemskab er et spørgsmål om politisk vilje. Ikke et spørgsmål om jura.

Fordi nordisk samarbejde er en politisk vision snarere end en juridisk forpligtelse.

Fordi hvis vi skal nå Nordens vision om at være verdens mest integrerede region, så er første forudsætning, at vi alle deltager jævnbyrdigt og på lige fod.

Det håber jeg i fremtiden at få mulighed for at fortælle vores unge på Færøerne, at vi gør.

Mange tak.  

Góðan dag øll somul.

Tað eina summarið um aldarskiftið, arbeiddi eg á Roykivirkinum í Klaksvík, meðan eg hevði frí frá løgfrøðilesnaðinum.

Uppgávan var at standa við avhøvdaran og taka í móti snøgga og skyggjandi laksinum, ið kom ein fyri og annar eftir inn eftir bandinum.

Longu tá fekk eg eyguni upp fyri, at føroyski laksurin er ein fyrsta floks vøra.

Men eg haldi ikki at tað var greitt fyri meg ella nakran annan tá, at føroyski laksurin, nú góð 22 ár seinni, fór at vera ein av stóru motorunum í føroyska búskapinum, og harvið eisini púra avgerandi fyri trivnaðin í okkara vælferðarsamfelagi.

Tí hóast tað gekk væl í føroysku alivinnuni tá – hildu vit – vóru umstøðurnar heilt øðrvísi enn tær eru í dag.

Seinastu árini hevur føroyska alivinnan – við Bakkafrosti á odda – tikið stór fet. Føroyska alivinnan og Bakkafrost eru í dag fremst í heiminum, og tað eru flest allir føroyingar sera ernir av. Og samstundis er Bakkafrost ein stórur og týdningarmikil viðleikari í samfelagnum.

Men við heiðrinum sum Føroya størsta fyritøka, fylgir eisini ein stór ábyrgd yvirfyri samfelagnum og lokalsamfelagnum.

Hetta er ein ábyrgd, sum eg veit, at tit áhaldandi hugsa um, og eisini bera við stoltleika.

Somuleiðis hvílir ein ábyrgd á okkum politikarum at geva tykkum í vinnuni tryggar og góðar karmar. Tað ynskja vit framhaldandi. Lat ongan iva vera um tað.

***

Í dag vísa tit aftur, at tit ganga á odda og taka enn eitt stórt fet inn í framtíðina.

Stásiliga skipið Bakkafossur ber boð um ta rívandi menning, ið Bakkafrost er og hevur verið í seinastu 10-12 árini. Ikki bara tí at skipið er millum heimsins størstu tænastuskip og kann taka nærum tvífalt so nógvan livandi fisk sum Hans á Bakka.

Men eisini tí at skipið vísir í verki, hvussu tit á Bakkafrosti støðugt hugsa um framtíðina fyri føroyska aling. Hvussu tit kunnu betra um og effektivisera virksemið og hvussu tit kunnu gera alingina burðardyggari. Lat meg stutt nevna trý øki.

Fyri tað fyrsta er Bakkafossur serútgjørdur til at kunna loysa uppgávur í sambandi við møguliga aling á opnum havi. Eg eri ikki í iva um, at verður hetta møguligt, so verður tað framtíðin fyri føroyska aling.

Fyri tað næsta, so hevur Bakkafossur fremstu tøknina til avlúsing við feskvatni. Hetta er til gagns fyri bæði fisk og umhvørvið.

Og fyri tað triðja hevur Bakkafossur eina hybrid skipan, soleiðis at hann eisini kann koyra við battaríum afturat motorunum. Ja faktiskt er talan helst um Føroya fyrsta plugin-hybrid skip, tí Bakkafossur eisini hevur møguleika at løða battaríini við landstreymi.

***

Nýggja landsstýrið hevur sett sær fyri at tryggja grøna orkuskiftið, náttúruvernd og burðardygd í øllum samfelagnum.

Eisini her er Bakkafrost ein týdningarmikil viðspælari, sum vísir vegin innan grøna skiftið.

Eg veit, at tit leggja dent á at minka um umhvørvisárin og at grønka um orkunýtsluna.

Tit hava í fleiri ár arbeitt miðvíst við at betra um heilsustøðuna í havinum og minka um tapi av lívfrøðiligum margfeldi.

Og síðsta heyst tóku tit eitt fyrsta stig á leiðini til at fremja grøna skiftið á sjónum, tá tit fingu elrikna alibátin Grónarók.

Hetta er neyðugt. Tí eg veit, at kundarnir í París, New York og London fegnir gjalda ein hægri prís, tá atlit verður tikið til umhvørvið.

***

Alt hetta vísir, at tit áhaldandi hava fyri eygað, ta ábyrgd fyri samfelagnum, ið tykkum er latin upp í hendur. Ikki bert at flyta Bakkafrost inn í framtíðina, men eisini at flyta Føroyar fram á leið. Til einar burðardyggari og grønari Føroyar.

Eg skal at enda vegna Føroya landsstýri, ynskja tykkum hjartaliga tillukku við Bakkafossi og Guds signing yvir skip og manning.

Takk fyri.

Góðu føroyingar.

Herfyri bar kringvarpið tíðindini um, at ikki ein einasta klaga kom inn um valið. Eingin setti spurnartekn við uppteljingina, atkvøðubýtið – ella nakað annað.

Tað gera vit í Føroyum ongantíð, sama hvussu valúrslitið er.

Í Føroyum er hetta ein sjálvfylgja. Tað er tað ikki aðrastaðni.

Vit høvdu eitt lívligt valstríð. Nógvar ymsar meiningar. Nógvar spurningar. Men hóast ósemjur vóru bæði valevni og veljarar púra trygg.

Hóast vit toga ymsar vegir, megna vit at vera ósamd í sátt og semju.

Ein av grundsúlunum undir okkara fólkaræði er júst, at pláss er fyri ósemjum. Eg havi eitt nú sjálvur sagt, at vit ikki kunnu skipa samgongu við øll, tí vit í verandi løtu eru ósamd um nøkur grundleggjandi viðurskifti.

Men hóast ósemja er um okkurt, og tað tískil hevði verið trupult at skrivað samgonguskjal, útilokar tað ikki samstarvi um ymist annað. Heldur ikki góðum samstarvi.

Eg rætti tí hervið andstøðuni hondina – við einum lyfti um, at vit vilja søkja breiðu semjurnar.

Tí vit hava breiðar semjur um nógv viðurskifti, hóast ósemja valdar um sumt.

Og politikkur er ikki alt. Hóast vit eru ósamd politiskt, hava vit so nógv annað í felag. So nógv annað, sum knýtir okkum saman.

Nú valstríðið er liðugt, vil eg heita á okkum øll: latið okkum leggja stríð og spjaðing frá okkum og arbeiða saman, har tað ber til.

***

Eitt gott dømi um, hvussu væl vit kunnu arbeiða saman, sóu vit beint undan jólum, tá ið hervilig skriðulop raktu.

Í somu løtu fyrsta skriðan leyp, stóðu fólk og feløg øksl við øksl og gjørdu ein verjugarð um tey, sum vórðu rakt.

Hurðar vórðu latnar upp. Húski blivu herbergað. Og hjálpin varð latin, áðrenn nøkrum nýttist at biðja um hana.

Heldur ikki hetta er nøkur sjálvfylgja. Og hetta er eisini ein av dygdunum, sum vit mugu verja og varða.

***

Orsøkin til, at eg í kvøld leggi dent á sterka álitið og breiða samstarvið, er, at eg óttist fyri einum ráki, sum hevur rakt okkara land.

Seinastu árini havi eg støðugt oftari ógvast við orðavalið. Tónin í kjakinum er mangan stríðssinnaður og kloyvandi, og tað birtir undir ta fatan, at ávísir samfelagsbólkar eru í stríði hvør við annan. At tað er meiri, sum skilir okkum, enn sum bindur okkum saman.

Eg stúri fyri, at vit tosa fram gjáir í okkara samfelagi, og at hetta kann gera óbótaligan skaða. Tí orð hava týdning. Orð ávirka. Einstaklingar, bólkar og alt samfelagið.

Vit síggja tað í øðrum londum. Vit hóma tað eisini her.

Sjálvt um nøkur arbeiða við stertum og roðslu, og onnur við at lekja og linna, kunnu vit ikki býta landið sundur í einar »Framleiðsluføroyar« og einar »Útreiðsluføroyar«, sum vit javnan hoyra.

Hóast nøkur hava lært á lærdum háskúlum og onnur í lívsins skúla, kunnu vit ikki tosa um »einar akademiskar Føroyar« og »einar arbeiðandi Føroyar«.

Og tó at nøkur búgva í útjaðaranum og onnur í miðstaðarøkinum, er land okkara ikki skift sundur í »einar Útjaðaraføroyar« og »einar Miðstaðarføroyar«.

Tí tað eru bara einar Føroyar. Og tað eru vit øll. Vit hava øll virði fyri samfelagið, og tað er tørvur á okkum øllum.

Følsku fíggindamyndirnar, sum so javnan verða málaðar, eru skeivar og hava einki gott við sær. Tvørturímóti máa tær burtur av tí sterka áliti og teirri sterku umsorgan, sum vit enn vísa hvør øðrum í Føroyum.

Og lítla land okkara hevur eina sterka felagskenslu fyri neyðini.

Serliga nú.

***

Tí góðu føroyingar.

Alt bendir á, at vit standa á gáttini til eitt nýtt tíðarskeið. Seinastu árini hava vit havt metlága rentu, lágan oljuprís og lága inflatión.

Seinasta árið er henda støðan munandi broytt.

Føroyar eru framvegis eitt av heimsins ríkastu londum. Útflutningurin er methøgur. Fiskaprísurin er góður. Vinnan stendur seg væl, og arbeiði er til øll. Vit megna at basa teimum avbjóðingum, sum koma.

Men broytingarnar fara at merkjast. Tær merkjast jú longu. Tí er tað so umráðandi, at vit standa saman. At vit arbeiða og virka saman.

Tí eg veit, at fólk stúra.

Til handils seta vit dýrara livurposteiið aftur – og taka í staðin tað bíligara. Radiatorurin í stovuni verður oftari skrúvaður fyri. Fíggjarkontan tømist skjótari. Meiri fer til rentu, og minni er eftir til tín.

Vit mugu raðfesta, hvussu vit brúka pengarnar. Eisini í landskassanum.

Men broyttu tíðirnar raka summi harðari. Metnógvar umsóknir komu inn til jólahjálpina hjá Barnabata. Vit vita, at serliga einligar mammur søkja. Metnógvur stuldur verður skrásettur – og sum nakað nýtt eru tað nú gerandisvørur, sum verða stolnar. Alt bendir á, at fleiri nú fáa sær eykaarbeiði, eftir at vanligi arbeiðsdagurin er lokin.

Hetta eru greiðar ábendingar um, at gerandisdagurin er vorðin fíggjarliga tyngri.

Men góðu tit, sum í kvøld stúra um, hvussu tit skulu fáa pengarnar at røkka: júst gerandisdagurin er fremsta raðfesting okkara. Vit vilja gera tín gerandisdag lættari. Bíligari.

Vit føroyingar góðtaka ikki, at tit og børn tykkara fara svong í song.

Júst hetta er jú kjarnin í vælferðarsamfelagnum – at vit, sum megna, taka eitt eykatak fyri tykkum, sum av ymsum orsøkum – eitt skifti – ikki megna at bera byrðina.

Men tað krevur, at vit øll standa saman. At vit arbeiða saman.

Og skulu vit arbeiða væl saman, krevur tað, at vit tosa virðiliga við og um hvør annan. At vit ikki við orðum skapa split, ið fær viljan til samanhald at vikna.

Okkum tørvar samanhald. Bæði innanlands – fyri at standa ímóti avbjóðingunum her heima – men sanniliga eisini fyri at standa stinn í einum heimi, sum júst nú broytist dag frá degi.

***

Besta dømið um broytingina síggja vit í Ukraina.

Jólaaftan vitjaði eg í KFUK. Millum gestirnar vóru sjey ukrainar úr Kharkiv. Fimm kvinnur og tvey børn – ein smágenta og ein drongur um 14 ára aldur. Tey vóru júst komin til landið og vóru merkt av drúgvu ferðini. Vit fingu ikki samskift nógv, tí tann einasti, sum dugdi eitt sindur av enskum, var ungi drongurin.

Á nýggjárinum í fjør búðu tey í einum frælsum landi. Livdu eitt vanligt familjulív. Nýggjársynskini snúðu seg helst um tað vanliga: eitt heilsubetri lív, minni skerm og meiri nærveru – ella at lætna eitt sindur.

Nú – bara eitt ár seinni – standa tey her. Flóttafólk í einum fremmandum landi. Nýggjársynskini hava í ár fingið meiri tyngd. Størri álvarsemi.

Milliónir eru flýddar hesar seinastu mánaðirnar, og innanlands í Ukraina eru somuleiðis milliónir av flóttafólki, sum leita sær skjól í øðrum pørtum av landinum.

Longu fyrst í nýggja árinum fara vit at senda størri part av okkara neyðhjálparjáttan til Ukraina.

Og vit fordøma kríggið! Øll skulu kunna liva í friði og frælsi í egnum landi.

Hetta noyðir okkum at taka støðu. Vit síggja nú, at orð og gerðir okkara hava avleiðingar. Og at vit onga undanførslu hava longur fyri ikki at melda greitt út. Tá ið tað ræður um at velja ímillum rætt og rangt, eiga vit øll eina ábyrgd, sama hvussu smá vit eru.

Tá ið eitt land, sum vit samstarva við, loypur á eitt frælst grannaland, ja, so gera tey samstarv okkara trupult. Tí vit vilja ikki lata alt um okkum ganga. Vit mugu siga frá.

Tað krevur nakað at taka støðu. Tað kostar at verja rættvísi. Men eg eri ikki eina løtu í iva um, at vit eisini megna tað.

Tí heimurin broytist. Og har broytingar eru, koma nýggir møguleikar.

Landsstýrið fer at kalla allar flokkar inn fyri at finna eina breiða semju. Vit mugu standa saman um ein felags boðskap.

***

Góðu føroyingar.

Í 2022 merktu vit, at nýggjar tíðir eru í væntu.

Við áræði – og varsemi – stíga vit nú inn í 2023. Avbjóðingar liggja fyri framman, tað vita vit, og vit fara at loysa tær í breiðum samstarvi við allar flokkar.

Ein kend regla hjá Hans Andreasi Djurhuus ljóðar: »Saman at standa var ei okkum givið.«

Men eg havi hug at bjóða hesum av, tí eg havi eina sterka vón um, at vit kunnu standa saman, tá ið á stendur. At vit kunnu gevast við at tosa niðrandi um hvør annan. Og tosa fram djúpar gjáir okkara millum.

Tí álitið í landinum er stórt. Nú eftir valið kom ikki ein tann einasta klaga, hóast nøkur eyðsæð eru vónbrotin um úrslitið.

Og tá ið lívið rakar nøkur okkara meint, spyrja vit ikki, hvar tey búgva, ella hvørjum tey arbeiða við. Tá hjálpa vit. Tá prógva vit, at tað er meiri, sum knýtir okkum saman, enn tað, sum skilir okkum. Hóast vit eru ósamd um nøkur viðurskifti, kunnu vit saktans samstarva um onnur.

Nú vit fara inn í nýggja árið, vil eg bjóða sundurlyndinum av og eggja okkum øllum til at byggja ein enn sterkari felagsskap – heldur enn við orðum okkara at máa burturav honum.

***

Góðu føroyingar.

Nú fáar løtur eru eftir av 2022, veit eg, at tað er ymist, hvussu vit hvør sær stíga inn í nýggja árið.

Summi ganga við bjørtum vónum, røttum ryggi og gleði ímóti tí, sum hómast í nýggja árinum. Tey vilja skunda undir tíðina, so at hon skal ganga skjótari.

Onnur stúra. Tey eru bogin og bangin –  um seg sjálv ella onkran, tey eru góð við. Tey vilja steðga tíðini, so at hon ikki skal føra tey móti tí, tey óttast.

Vit eru eisini mong, sum kundu hugsað okkum at bakkað aftur. At gjørt okkurt umaftur ella sagt okkurt annað. At fingið eina seinastu samrøðu – ella klemm. Eg veit, at nógv í ár hava mist, tí 2022 gjørdist árið, tá ið flest fólk higartil fóru um sýn í Føroyum.

Latið okkum minnast tey, ið stúra og syrgja. Latið okkum vísa serføroysku umsorganina og samkensluna við teimum, sum hava tað svárt.

Og latið okkum samstundis eisini samgleðast við teimum, sum eydnan smílist til.

Latið okkum øll minnast til at njóta tað, vit hava – áðrenn tíðin broytir tað til “tað, vit høvdu”.

Vit eiga bara løtuna. Vit hava bara hvør annan. So latið okkum í hesum komandi árinum arbeiða saman. Og eru vit ósamd, ja latið okkum so vera ósamd í sátt og semju – við virðing hvør fyri øðrum.

Gott nýggjár, øll somul.

Gud signi Føroyar

Aksel V. Johannesen, løgmaður

Lesið røðuna her

Lesið røðuna her

Lesið røðuna her

Lesið røðuna her

Lesið røðuna her

Lesið meira her

Lesið røðuna her

Lesið røðuna her

Lesið røðuna her

Lesið røðuna her

Lesið røðuna her

Lesið røðuna her

Lesið røðu løgmans her